به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه»، دکتر عبدالحسین کلانتری ، پیش از ظهر امروز طی سخنانی در همایش ملی علم اجتماعی مسلمین که به همت گروه جامعه شناسی مؤسسه آموزشی - پژوهشی امام خمینی (ره ) در سالن همایش های این موسسه برگزار شد ، با اشاره به اهمیت علم اجتماعی مسلمین اظهار داشت: منظور و مراد از عالم اجتماعی در معنای عام آن دانشگاهیان و حوزویانی هستند که در عرصه های متعدد علوم اجتماعی فعالیت می کنند و دغدغه مندانه به دنبال پاسخ به چرایی مباحث و مسایل هستند.
جایگاه و اهمیت سنت در ایران و غرب
وی با اشاره به این که بحث سنت از جمله مباحث بسیار مهم در عرصه علوم اجتماعی است، گفت: اساساً مفهوم سنت چون معانی متعددی دارد لذا بحث درباره آن بسیار پیچیده است و چه در ایران و چه در غرب ، بحث و نظرهای بسیاری صورت گرفته و می گیرد.
این جامعه شناس با تاکید بر این که در معنای جامعه شناختی و تمدنی و نیز سنت گرایی باید این مفاهیم به خوبی و روشنی مورد تبیین قرار گیرد، افزود: وقتی بحث از سنت می شود منظور آن چیزی است که تمام نظامات معرفتی و غیرمعرفتی که ریشه در تاریخ و سنت و هویت ما داشته ، در طول تاریخ اذهان و ابدان ما را به خود مشغول ساخته است، لذا در این جا منظور صرفاً سنت دینی نیست هر چند که مهم ترین بخش از سنت را در کشور ما همین سنت دینی شامل می شود.
پیوند سنت با دین از میان رفتنی نیست
وی همچنین بیان داشت: اساساً سنت پیوند وثیقی با دین دارد و ماندگاری آن در طول تاریخ موجب می شود که با تفکر و تامل و دقت بیشتری به آن بپردازیم، البته نه این که آن را به تعبیر برخی اندیشمندان به مثابه مُرده ریگی تلقی کنیم که باید آن را دور انداخت.
وی افزود: متاسفانه عموم و اکثریت قریب به اتفاق اصحاب علوم اجتماعی سنت را نادیده می انگارند و به آن بی توجه هستند، در حالی که علوم اجتماعی در غرب کاملاً در گفتگوی با سنت شکل گرفته و حتی اگر با سنت جدالی هم صورت گرفته در آن جا ، این امر مسبوق به شناخت و فهم سنت بوده و هست.
دلمشغولی رادیکال ترین اندیشمندان غربی نیز توجه به سنت است
عضو شورای علمی اسلامی سازی علوم انسانی همچنین گفت: از سویی ، متفکران غربِ متاخر نیز درگیر با سنت هستند و نمی توانند آن را کنار بگذارند چرا که دلمشغولی خاصی به آن ها دارند، به طوری که حتی در رادیکال ترین تحلیل های اندیشمندان که کلیت سنت را به چالش جدی می کشانمد، نیز این دلمشغولی ها نسبت به سنت وجود دارد.
وی ادامه داد: در هر صورت آن چه مسلم و غیرقابل انکار است این که حتی در غرب نیز ارجاع به متن و سنت صورت می گیرد و لذا در غرب، علوم انسانی وجه هویتی مشخصی پیدا می کند که اتفاقاً به نظر بنده جزو مزیت های علوم اجتماعی در غرب است و نباید آن را نفی کرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: بنابر این مشخص می شود که رادیکال ترین اندیشمندان غربی نیز خود را نیازمند به سنت می دانند و لذا با دغدغه های مردم ارتباط دارند و این طور نیست که در خلأ بحثی در علوم اجتماعی صورت بگیرد.
اندیشمند علوم اجتماعی نمی تواند برج عاج نشین باشد!
وی گفت: عالِم اجتماعی مثل برخی روشنفکران جدای از جامعه و بُرج عاج نشین نیست ، چرا که با مسایل مردم ارتباط نزدیکی دارد ، ضمن آن که برای جامعه خود نسخه های خارج از سنت و تاریخ نمی پیچد.
کلانتری ابراز داشت: با این حال متاسفانه در ایران علوم اجتماعی به درستی رشد نکرده است و جای این بحث وجود دارد که چرا ما در کشور در بحث از علم اجتماعی به سنت بی توجه هستیم و حتی بین حوزویان نیز گاهی این غفلت وجود دارد.
وی افزود: از همین رو گاهی اوقات به مسایلی پرداخته می شود که خارج از سنت و تاریخ است و فرسنگ ها با دغدغه و نیازهای مردم فاصله دارد
وی تاکید کرد: در واقع این سنت است که به ما امکان سخن گفتن می دهد تا بعد بتوانیم با مسایل مردم ارتباط بگیریم؛ به عنوان مثال و شاهد نزدیک ما درباره اربعین و ابعاد جامعه شناسانه آن از منظر سنت کم صحبت کرده ایم و این در حالی است که این مساله بسیار مهم ریشه در سنت و تاریخ ما دارد.
معاون آموزشی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران همچنین یادآور شد: اتفاقاً در رابطه با خود انقلاب اسلامی و وقایع متعدد جامعه نیز گاه توان صحبت کردن نداریم چون از دل سنت و تاریخ ما می جوشد و ما در این رابطه کم کار کرده ایم.
نسخه پیچی برای جامعه بدون توجه به سنت کارآیی ندارد
وی تصریح کرد: نکته حایز اهمیت دیگر این است که امکان های تحلیلی ما به خاطر انقطاع از سنت خشک شده و ما بعضاً در خارج از تاریخ و سنت بحث می کنیم و از همین منظر هم دنبال اعتبار هستیم، لذا نسخه هایی که می پیچیم هم خارج از سنت و تاریخ ماست و به همین خاطر در بسیاری از موارد فایده ای ندارد و نسبتی با فرهنگ و تاریخ و جامعه ما نیز برقرار نمی کند.
این محقق و پژوهشگر علوم انسانی گفت: این در حالی است که بخش عظیمی از علوم اجتماعی متصدی فهم همین رفتارها و کنش هاست به این خاطر که اساساً علوم اجتماعی متولی فهم پدیده های اجتماعی است و این امر جز با اتکای به سنت خودی امکان پذیر نخواهد بود.
وی بیان داشت: به اعتقاد بنده ، عملاً علوم اجتماعی در ایران یا بی مزه یا چند مزه است که با نگاهی به پایان نامه ها متوجه این حقیقت می شویم و این در حالی است که ما در توجه به فرهنگ و تمدن به دنبال ساخت شهر و جامعه ای باید باشیم که روح حاکم بر آن متاثر از سنت و تاریخ و فرهنگ ما باشد.
چشم و گوش بسته نیستیم اما ...
کلانتری گفت: البته این سخن بدان معنا نیست که ما چشم و گوش بسته سنت و همه ایرادات و نواقص آن را بپذیریم، چه آن که به طور قطع باید با آن سنت که گاه آلوده با خرافات است انتقادی برخورد کرد اما در هر صورت توجه داشت که همین سنت ، تاریخ و هویت و جامعه ما را شکل داده و تاثیرگذاری ما در دنیا را مشخص کرده است.
وی اضافه کرد: از سویی توجه به سنت اعم از رد و نقد و پذیرش است؛ ما باید توجهی جدی به سنت داشته باشیم و بدانیم که در شرایط فعلی دچار استحاله واقعیت و سنت ایرانی و انقطاع از سنت خود و احاله به سنت غربی شده ایم.
